“مهدی کلینیک” ابر‌پروژه‌ای که از ایمنی کافی ندارد

با گذشت ۱۰ سال از کلنگ‌‌‌زنی ساختمان کلان بیمارستان حضرت مهدی، ۱۷ اسفند سال گذشته مراسم افتتاح این بیمارستان‌ هزار تختخوابی که عظیم‌‌‌ترین مرکز درمانی خیرساز کشور محسوب می‌شود با حضور رئیس‌‌‌جمهور، وزیر بهداشت و تعدادی دیگر از مسوولان برگزار شد. کلان‌بیمارستان حضرت مهدی، بزرگ‌ترین طرح نظام سلامت طی ۴۴ سال اخیر است که سرمایه اولیه آن توسط یک نیکوکار فعال در عرصه سلامت تامین شد و ۲۳ آبان سال ۱۳۹۰، به عنوان یک مرکز آموزشی، پژوهشی و درمانی در محوطه مجتمع بیمارستانی امام فعالیت خود را آغاز کرد.

به گزارش آی‌مدتودی، روزنامه دنیای اقتصاد‌ در گزارشی به قلم سعیده نبی‌زاده می‌نویسد:

 حال با گذشت تنها چهار ماه از افتتاح این بیمارستان نامه‌‌‌ای عجیب در رسانه‌‌‌ها منتشر شده است، نامه‌‌‌ای که در آن عنوان شده است این ابر‌پروژه از ایمنی کافی برخوردار نیست. علی القاصی رئیس کل دادگستری استان تهران نامه منتشر‌شده در فضای مجازی در خصوص اینکه ساختمان یکی از مجموعه‌های بهداشتی در تهران در شرایط و وضعیت نا‌ایمن قرار دارد را تایید کرد. مردم از دستگاه قضایی به عنوان ملجأ و پناهگاه خود انتظار دارند تا با حساسیت موضوعاتی را که‌شهروندان را در معرض آسیب و خطر می‌گذارد، مورد پیگیری قرار دهد.

القاصی چند وقت پیش به انتشار مکاتبه اخیر خود با وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی اشاره کرد و گفت: در راستای پیگیری گزارش سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهرداری تهران از وضعیت ساختمان‌های نا‌ایمن، این موضوع مهم در دستور کار شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران قرار گرفته و ساختمان مربوط به بیمارستان جدیدالاحداث هزار تختخوابی از مجموعه‌های تحت نظر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز جزو این ساختمان‌ها قرار داشته است.

او با اشاره به اینکه با تاکیدات رئیس قوه قضائیه پیگیری حقوق عامه و بیت‌المال جزو اولویت‌‌‌های کاری دستگاه قضایی است گفت: دادگستری استان تهران در راستای وظایف نظارت قانونی بر حفظ حقوق شهروندی و حمایت از حقوق عامه و پیشگیری از وقوع جرم از ابتدای سال‌جاری تاکنون ده‌ها موضوع ملی و شهری در پایتخت و استان تهران را به‌دور از اقدامات رسانه‌ای مورد پیگیری و مطالبه قرار داده و انتشار مکاتبه اخیر نیز از ناحیه دستگاه قضایی نبوده است.

القاصی گفت: تاکنون دستگاه‌های متولی در رفع نواقص و پیگیری مشکلات اعلام شده اقدامات مناسبی را برای خدمت‌رسانی به مردم و حسن انجام وظایف خود داشته‌اند و ضمن پیگیری موضوعات، گزارش اقدامات خود را به شورای پیشگیری از وقوع جرم دادگستری استان تهران ارائه کرده‌اند. امنیت و آرامش روانی مردم در حیطه‌های مختلف مورد پیگیری دستگاه قضایی است و تلاش داریم تا به عنوان یک ملجأ اطمینان‌بخش، دغدغه‌ها و مطالبات دریافتی از مردم را مورد پیگیری قرار داده و برای حفظ حقوق عامه و بیت‌المال، تلاش کنیم.

مستندات ایمنی بیمارستان در اختیار رسانه‌‌‌ها قرار می‌گیرد

در همین راستا چندی پیش حسین قناعتی رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفت‌وگو با یکی از رسانه‌‌‌ها نسبت به این موضوع واکنش نشان داده و گفت: اگر بیمارستان تازه‌تاسیس مهدی کلینیک ناایمن است، بقیه ساختمان‌‌‌های پایتخت باید تخریب شوند. او با اشاره به مقاومت ساختمان بیمارستان در مقابل زلزله 8.5 تا ۹ ریشتر افزود: مستندات درباره ایمنی بیمارستان را به زودی در اختیار رسانه‌‌‌ها قرار می‌‌‌دهیم.

بیمارستان مهدی کلینیک چه بود و چه سرانجامی دارد؟

بیمارستان مهدی کلینیک، به عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌‌‌های خدمات درمانی کشور مجهز به استانداردهای مدرن و تجهیزات پیشرفته پزشکی اسفند سال گذشته افتتاح شد. مهدی کلینیک با ۱۰۸‌هزار مترمربع وسعت، دارای ۴۸ اتاق عمل، ۲۰۰ تخت ویژه، ۱۳۰ تخت اورژانس و اتاق عمل هیبریدی است. ساخت این بیمارستان در آغاز دهه گذشته و بنابر وصیت مرحوم سید‌محمد گرامی، با نیت برخوردار کردن نیازمندان حقیقی از خدمات درمانی به‌‌‌صورت خیریه آغاز و با قراردادی در چارچوب اسلامی وقف خاص وارد مرحله عملیاتی شد. به گفته کارشناسان حوزه اجتماعی، حذف نیات خیرخواهانه موسس و بانی خیر و واقف این بیمارستان در جهت ارائه خدمات پزشکی به قشر مستضعف و نیازمند جامعه، می‌تواند موجب دلسردی خیرین جامعه در تداوم فرهنگ وقف شود. نظر به اهمیت موضوع و اینکه از باب نظارت قانونی بر حفظ حقوق شهروندی و حمایت از حقوق جامعه لازم است مشخص و شفاف شود که آیا این بیمارستان مطابق قرارداد اولیه بین واقف و دانشگاه علوم پزشکی تهران بهره‌برداری شده است یا خیر؟ دومین نکته‌ای که بسیار حائز اهمیت است و در انتهای این گزارش به آن خواهیم پرداخت، خبرهایی است که مدتی است در رسانه‌ها در خصوص ایمنی این بیمارستان منعکس شده است.

یک قرارداد محکم برای یک پروژه ملی

همزمان با سالروز تولد حضرت مهدی (ع) و پس از تقریبا ۱۳ سال از زمانی که مرحوم حاج سید‌محمد گرامی (بانی و موسس بیمارستان مهدی کلینیک) از دنیا رفت، این بیمارستان رسما افتتاح شد و مورد بهره‌‌‌برداری قرار گرفت؛ در فاصله زمانی کوتاهی پس از بهره‌‌‌برداری از این بیمارستان، تردیدها، شیرینی افتتاح مهم‌ترین دستاورد بخش سلامت کشور را به کام جامعه تلخ کرد. در این نوشتار می‌‌‌کوشیم پاره‌‌‌ای از سوالات را در این خصوص پاسخ دهیم. براساس گفت‌‌‌وگو با یکی از دست‌اندرکاران این پروژه بنابر سوابق موجود، قرارداد ساخت و بهره‌‌‌برداری از مهدی کلینیک با همین عنوان، در مرداد ماه سال ۱۳۹۱ بین موسسه خیریه در حال تاسیس «یاوران مهدی» در فرآیند عرصه خدمات اجتماعی گروه اقتصادی گلستان توسط فرزندان مرحوم گرامی از یکسو و دانشگاه علوم پزشکی تهران از سوی دیگر منعقد شد.

متن قرارداد مزبور از ویژگی‌‌‌های متعدد برخوردار بود که مهم‌ترین آنها را می‌توان به شرح زیر خلاصه کرد:

• بیمارستان بنابر وصیت مرحوم سید‌محمد گرامی بنیان‌گذار گروه اقتصادی گلستان ساخته و پس از ساخت به‌صورت وقف خاص برای بهره‌‌‌برداری تحویل دانشگاه علوم پزشکی تهران می‌شود.

• ساخت بیمارستان با استانداردهای تعریف‌شده فنی و ملی تعریف و تحت نظارت بخش سلامت کشور ساخته و تحویل می‌شود.

• در فرآیند ساخت و تحویل مهدی کلینیک در قرارداد امضا شده، در کنار تعهدات خیر و سازنده، دانشگاه علوم پزشکی تهران نیز نسبت به مواردی متعهد است که مهم‌ترین آنها دریافت سند اعیانی ساختمان بیمارستان با دو هدف مهم استفاده از تسهیلات بانکی در صورت اعلام نیاز از سوی خیر در فرآیند ساخت و نهایتا فراهم‌‌‌سازی امکان قانونی و شرعی وقف آن به‌‌‌صورت رسمی به بهره‌بردار بود.

پس از امضا و تبادل قرارداد ساخت و بهره‌‌‌برداری از مهدی کلینیک، چند عامل تعیین‌‌‌کننده، کم و کیف قرارداد امضا شده و زمان‌بندی آن را تحت‌الشعاع خود قرار داد که از قضا افزایش ایمنی آن نیز از محورهای مهم تغییرات بود. مهم‌ترین تغییرات ایجاد‌شده در طرح و قرارداد مهدی کلینیک شامل افزایش سطح زیر‌بنای بیمارستان به ۱۰۷‌هزار مترمربع (۴۳‌درصد افزایش)، افزایش سقف قرارداد سازه بیمارستان به ۷۱ میلیارد تومان (۲۰‌درصد افزایش)، به کارگیری تکنولوژی جدید مقابله با زلزله در بیمارستان و افزایش ایمنی آن (تامین ۵ میلیارد تومان برای خرید و واردات تجهیزات ایمنی و تغییرات مهم در سازه موجود بیمارستان)، تغییرات شدید و سه برابر شدن نرخ ارز در سال دوم ساخت‌وساز و تاثیرات آن در برآوردهای اولیه ساخت و تجهیز بیمارستان (۱۱۰ میلیارد تومان در زمان عقد قرار‌داد) و افزایش آن به بیش از ۳۷۵ میلیارد تومان در برآوردهای مشاور و ناظر پروژه، یعنی مشاور گروه چهار است، که تامین مالی تکمیل بیمارستان را از طریق دریافت تسهیلات بانکی برای تکمیل بیمارستان با مسوولیت و باز‌پرداخت آن از سوی خیر، به یک باید اجتناب‌‌‌ناپذیر تبدیل ساخت.

در دو سال اول ساخت‌وساز فاز سفت‌کاری ۱۰۷‌هزار مترمربع بیمارستان به اتمام رسید و پروژه از این تاریخ در انتظار واردات و دریافت تجهیزات ضد‌زلزله سفارش‌‌‌گذاری‌شده که بیش از ۵ ماه طول کشید و به نتیجه رساندن فرآیند اخذ تسهیلات بانکی از بانک ملت با همکاری مدیران وقت دانشگاه علوم پزشکی تهران قرار گرفت. تسهیلاتی که به دلیل نبود سند اعیانی از یکسو و عدم‌قبول وثایق خیرین از سوی بانک با مشکلات عدیده روبه‌‌‌رو  شد و سرنوشت تکمیل پروژه را به‌‌‌طور کلی دگرگون ساخت.

دولت مداخله کرد

تاخیر کاملا محدود و قابل توجیه زمانی در تکمیل پروژه از یکسو و تمایل ادعایی وزارت بهداشت و درمان وقت برای اتمام هرچه سریع‌تر پروژه در مدت زمان باقی‌مانده ۴ ساله آن به عنوان یک دستاورد حتی با استفاده از منابع عمومی از سوی دیگر و نهایتا، فرصت‌‌‌های همکاری‌‌‌های خارجی و استفاده از اعتبارات خارجی مطرح‌شده از سوی کشوری نظیر کره‌جنوبی در زمان مورد بحث برای تکمیل مهدی کلینیک و استفاده از فرصت آن، سه نیرویی بود که انگیزه مداخله و دستور وزارت بهداشت و درمان وقت را برای تحویل بیمارستان مهدی کلینیک سوخت‌‌‌رسانی کرد و برای خیر راهی باقی نگذاشت که به‌رغم مخالفت‌‌‌های رسمی و اعلام‌شده با این مداخله سایت ساخت بیمارستان را ترک کند؛ واقعه‌‌‌ای که ۷ سال بهره‌‌‌برداری از مهدی کلینیک را به تاخیر انداخت.

با انتقال سایت مهدی کلینیک و به‌رغم اعلام رسمی موسسان موسسه خیریه یاوران مهدی و فرصت‌‌‌های تامین مالی تدارک دیده‌شده در قانون مالیات‌‌‌های مستقیم کشور جهت حمایت خیرین از فرآیند تکمیل بیمارستان، در اولین گام تسهیلات بانک ملت در خدمت تکمیل پروژه قرار گرفت و در سال‌ ۱۳۹۵ تا آستانه افتتاح مهدی کلینیک طیف وسیعی از تدابیر مدیریتی و مالی از سوی وزارت بهداشت و درمان و شرکت‌های فعال در حوزه سلامت، برای کوتاه کردن تاخیرات و بهره‌‌‌برداری از مهدی کلینیک به خدمت گرفته شد و نهایتا در آغازین ماه سال ۱۴۰۲ به هر صورت به نتیجه نشست.

مهدی کلینیک یک استثنای بزرگ است، چرا که الگوی مناسب مدیریتی و یکپارچگی نظام آن بین این بیمارستان و مجتمع بیمارستانی امام خمینی، تعهدات مختلف مالی پروژه و مکانیزم‌‌‌های انجام آن به‌‌‌نحوی که با نیات بانی آن سازگار باشد و از همه مهم‌تر، تعیین‌تکلیف قانونی و شرعی بزرگ‌ترین عمل خیر و فرهنگ وقف در یک نظام اسلامی که به‌رغم همه تلاش‌‌‌ها و آمادگی خیرین برای حل‌وفصل چالش‌‌‌های آن و هدایت فرآیند بهره‌‌‌برداری به شکلی مناسب و به نفع حال و آینده این دستاورد علمی و پژوهشی و آموزشی برای ملت بزرگ ایران که در فرآیند افتتاح مورد غفلت قرار گرفت، اکنون میراث منفی فرهنگی است که مدیریت فرآیند بهره‌‌‌برداری به شکل انجام شده برای مدیریت بعدی از خود به‌‌‌جای گذارده است که به هیچ وجه اهمیت آن از تجهیزات آتش‌نشانی و ایمنی آن کمتر نیست و باید به آن پرداخت.

نکته نهایی آنکه در بررسی‌‌‌ها در مورد دلایل خبرهای غیرقابل قبول نا‌ایمنی بیمارستان مهدی کلینیک که ظاهرا و اساسا نشات‌گرفته از ملاحظات سازمان مسوول آتش‌نشانی کشور بوده است، قطعا عجله جایگاهی ندارد چراکه برای پروژه‌‌‌ای که با تاخیر ۷ ساله به بهره‌‌‌برداری رسیده است این عامل نمی‌تواند معنی‌‌‌دار باشد. شاید مهم‌ترین عامل، باورها و نگاه‌‌‌هایی است که باید کنار گذاشته شود تا دستاوردی چنین بزرگ تمامی ظرفیت‌‌‌های خود را به منصه ظهور رساند.